Cách đánh giá ý tưởng cho người không mù chữ với Lean Model Canvas
Chỉ cần biết chữ là bạn sẽ áp dụng được cách mà dân Product dùng để kiểm tra ý tưởng kinh doanh và sản phẩm của mình
Xin chào các bạn,
Rất cám ơn mọi người đã nhiệt tình comment ủng hộ bài viết lần trước của mình. Có bạn đã share lên Linkedin, có bạn nói bài viết giúp bạn được chữa lành hơn.
Các bạn đã khiến mình thực sự vui vì thất nghiệp 🤣
Đùa một chút, mình tuần này khá bận rộn với 4 lịch phỏng vấn công ty, cùng 2-3 lịch coaching cho những bạn cần giúp đỡ, với một số review như ở ảnh dưới.
Các bạn nào gặp khó khăn về career, cách quản lý bản thân, chuyển ngành nghề, hay học về Product có thể contact mình ở link đây nhé.
Tuy nhiên, điều quan trọng là mình vẫn phải duy trì kỷ luật viết, và hôm nay là một bài viết kỹ hơn để giúp mọi người đánh giá ý tưởng kinh doanh và sản phẩm.
Nếu có bạn nào giống mình, thì đấy là việc trong đầu lúc nào cũng thấy được truyền cảm hứng bởi những câu chuyện cổ tích. Trong thời đại công nghệ chúng ta, truyện cổ tích ta vẫn hay nghe đó là Bill Gates bỏ học để mở Microsoft, Jeff Bezos và Mark Zuckerberg lập ra Amazon và Facebook, để trở thành những ông vua trong cõi riêng của họ.
Bất kỳ ai trong giới công nghệ hoặc start-up nào cũng mơ về những câu chuyện như vậy, và mình cũng không phải ngoại lệ. Cứ mỗi lần chán làm hoặc thất nghiệp là những ý tưởng start-up nó lại nổi trong đầu, nhất là khi quá trình quan sát và chứng kiến những nỗi đau trong xã hội cứ thế tích tụ, và ta mơ về một ngày trở thành ông vua của một cõi riêng, khi mà giúp giải quyết thật tốt cái vấn đề nào đó và được xã hội tưởng thưởng cho nó.
Nhưng đời không như là mơ, và không có nghiện gì khổ và hại hơn là nghiện start-up. Chúng ta cứ nhìn vào những ông vua ở cõi Mỹ mà chẳng biết về những nỗi khổ đau của kẻ nghiện start-up (nếu có dịp tôi sẽ viết hẳn thành tiểu thuyết cho các bạn). Đã có nhiều năm làm sản phẩm cho các start-up, tôi rất thấu hiểu sự rủi ro và vô thường dân start-up phải chịu, và tôi cũng thầm cám ơn mình mới trải nghiệm thông qua việc làm thuê chứ chưa phải đứng mũi chịu sào, cầm cố tài sản để làm cách mạng.
Vậy câu hỏi tỷ đô ở đây là làm sao để biết một ý tưởng kinh doanh hay sản phẩm nào đủ tốt, để sẵn sàng đầu tư cho nó? Có cách nào đơn giản để test trước xem ý tưởng của mình có phù hợp với thị trường hay không?
Xin giới thiệu với bạn về Lean Model Canvas, một cách đơn giản, miến phí để bạn trình bày tư duy của mình dưới góc nhìn thực tế, tự đánh giá xem nó đủ tốt chưa, và có tự tin đem share để nhận feedback hoặc đầu tư hay không.
Bạn đã excited chưa nào, hãy bắt đầu nhé 😉!
Lean Model Canvas là gì?
Thực ra ban đầu mình biết đến Business Model Canvas (BMS) nhiều hơn, bản chất là những ô vuông để chia một khái niệm mô hình kinh doanh thành 9 góc nhìn khác nhau, qua đó xác định được câu chuyện và cách chơi của từng doanh nghiệp trên thị trường.
Vấn đề của Business Model Canvas là đối với những sản phẩm sơ khai, quá sớm để xác định các đối tượng như Key partners hay Key Activities. Câu hỏi quan trọng của những sản phẩm sơ khởi đó là vấn đề cần tập trung giải quyết là gì? Làm sao để chứng minh vấn đề đó đáng để giải quyết?
Và Lean Model Canvas (LMC) ra đời, với vẫn 9 ô vuông, nhưng với góc nhìn mới hơn, tập trung sâu vào vấn đề cần giải quyết, để từ đó kiểm thử và chứng minh Product Market Fit (PMF - Sản phẩm khớp với nhu cầu thị trường). Một khi PMF được chứng minh, việc tìm nhà đầu tư hoặc bootstrap (tự thân xoay sở) là bước sau, và có thể chuyển sang BMS bất cứ lúc nào.
Bản chất từ Lean có nghĩa là tinh gọn, với chủ trương là tập trung tối đa vào những gì tối thiểu có giá trị. Mỗi một ô vuông thừa là một đống neuron suy nghĩ của bạn, và với một người làm Product lâu năm, mình thành thật chia sẻ một câu thần chú đáp ứng gần hết tất cả mọi vấn đề mình cần phải giải quyết ở tất cả các nơi mình làm việc:
Rốt cục vấn đề chúng ta cần giải quyết là gì?
Gỡ lú Lean Model Canvas (LMC) cấp độ 1 (What & Why)
Nhìn vào một ma trận nhiều thông tin như LMC dưới đây, hẳn đa phần chúng ta sẽ thấy lú và trông thông tin có vẻ nguy hiểm. Riêng việc bạn điền từ vào chỗ trống thôi cũng đã đủ để bạn khoe độ nguy hiểm của tư duy bạn suy nghĩ, và doạ được những người khác rằng bạn có khả năng..suy nghĩ rồi.
Tuy nhiên, mục đích của mình không phải để giúp bạn làm màu và tỏ vẻ nguy hiểm. Thực sự, khi bạn hiểu sự logic của cách sắp xếp này, bạn sẽ thấy nó rất trực quan và đơn giản.
Thậm chí mình hy vọng, sau bài viết, bạn sẽ thấy nó đủ đơn giản đến mức chỉ cần bạn không mù chữ là bạn sẽ hiểu được nó.
Vấn đề <=> Giá trị <=> Người dùng
Đây là cột trụ của mọi bài toán start-up và sản phẩm: Người dùng gặp một vấn đề cần giải quyết và họ nhìn thấy giá trị của bạn thông qua một giải pháp mà bạn mang lại.
Và bạn cần phải gạch đầu dòng ý tưởng của bạn theo 3 mục:
- Người dùng của bạn là ai
- Vấn đề họ gặp phải là gì
- Giải pháp cung cấp của bạn cho vấn đề đó mang lại giá trị gì?
Để dễ hình dung, bạn hãy nghĩ về Ngưu Lang và Chức Nữ
Giống như người dùng và vấn đề, họ sẽ không thể yêu nhau nếu không có chiếc cầu giá trị mà bạn mang lại
Chi phí <=> Doanh thu
Giống như Inputs và Outputs trong hệ thống, một doanh nghiệp tồn tại cần có tiền vào và tiền ra. Chi phí nghiên cứu, xây dựng sản phẩm cần phải đem về doanh thu và lợi nhuận.
Giải quyết vấn đề theo hướng phi lợi nhuận (dù có lợi cho xã hội) không phải là mô hình kinh doanh bền vững tạo động lực cho người khởi nghiệp.
Có một bạn dev đã từng đem ví dụ về wikipedia để challenge tôi là đó là một sản phẩm tốt, giải quyết nhiều vấn đề mà vẫn free.
Thực ra chẳng có gì free ở đây cả, mọi website đều phải có chi phí để nuôi server, tên miền,... Wikipedia free vì đây là một dự án phi lợi nhuận và được tài trợ bởi các quỹ và tiền trợ cấp của bang California, Mỹ.
Người Mỹ có câu nói: "Chẳng có bữa trưa nào miễn phí cả"
Ý tưởng kinh doanh mà phi lợi nhuận thì nó có tốt đến mấy cũng chẳng phải là một ý tưởng hay, vì mọi thứ hay nó sẽ không thể miễn phí.
Bạn sẽ không thể ôm bụng đói để làm những thứ phi lợi nhuận được, dù nó có tốt cho xã hội
Và khỏi phải nói, hai câu hỏi lớn bạn cần trả lời là:
- Bạn cần bỏ ra chi phí gì?
- Doanh thu kỳ vọng sẽ đem lại đến từ đâu?
Người dùng yêu giải pháp của bạn thôi chưa đủ, họ còn phải đủ yêu để trả tiền* nuôi bạn nữa.
(* tiền ở đây cũng có thể quy ra một đơn vị khác, đấy là sự nghiện ngập nhiệt tình với dịch vụ của bạn, đủ lớn để biến bạn thành một kênh phân phối kiếm tiền từ các đối tác khác, như trường hợp của Facebook, Google)
Gỡ lú LMC cấp độ 2 (How)
Làm sao biết mình đang mang lại giá trị khi giải quyết vấn đề?
Đây là câu hỏi bạn sẽ gặp phải khi triển khai, khi mà những giá trị bạn nghĩ mình mang lại cần được kiểm chứng để việc giải quyết được vấn đề đưa ra.
Vậy khoảng cách từ Vấn đề => Giá trị sẽ cần phải có gì?
- Giải pháp
- Các chỉ số
Giải pháp chính là cách thức bạn chọn để giải quyết vấn đề đưa ra, từ đó mang lại giá trị cho người dùng.
Còn các chỉ số để chứng minh suy nghĩ của bạn là có cơ sở, tránh việc "tự sướng" ở trong đầu. Các chỉ số này cũng sẽ là cơ sở để cùng đánh giá thành công của sản phẩm & dịch vụ và đảm bảo giá trị cho giải pháp của bạn.
Làm sao để người dùng biết giá trị mình mang lại?
Rất nhiều sản phẩm tốt bị bỏ không, vì người dùng không biết đến nó.
Đấy là lý do vì sao có nhiều người ế, như bạn (Mình đùa tí, mong bạn thông cảm 😂!)
Nhưng một trong những vấn đề kinh điển của làm sản phẩm đấy là không đưa được nó đến tay người dùng.
Sản phẩm mà không được chứng thực bởi người dùng thì chúng ta vẫn đang tự sướng trong đầu với nhau về vấn đề mà ta tưởng tượng.
Để chứng minh được sản phẩm thành công, cần phải có Product Market Fit, thông qua việc người dùng sẵn sàng sử dụng, hiểu cách dùng sản phẩm và ưa thích dùng nó để giải quyết vấn đề được đưa ra.
Và cách để đưa sản phẩm đến tay người dùng đó là:
- Qua kênh phân phối
- Qua lợi thế cạnh tranh
Kênh phân phối là hình thức để có thể đưa người dùng tiếp cận được sản phẩm và giới thiệu sản phẩm
Lợi thế cạnh tranh là cách để người dùng sẽ chọn lựa giải pháp của bạn thay vì những gì họ đang làm sẵn có.
Nếu không có hai việc này, mọi giả định về giá trị của bạn đối với người dùng sẽ là vô nghĩa.
Tổng kết
Vừa rồi, bạn đã đi qua hết 9 khái niệm của Lean Model Canvas, trong đó:
5 khái niệm theo tầng what & why
4 khái niệm còn lại làm cầu nối cho 2 bài toán tầng how:
Từ Vấn đề đến Giá trị
Từ Giá trị đến Người dùng
Tặng bạn hình ảnh xịn hơn cho cách làm LMC của Uber 👇
Tuy nhiên, hình ảnh trên vẫn khá dài dòng.
Để trực quan hơn nữa, mình sẽ giúp bạn hiểu hơn vì sao LMC lại đơn giản và dễ hiểu khi kiểm tra ý tưởng của mình.
Đầu tiên, đấy là hình ảnh này.
Bạn có biết đấy là gì không?
Một người đàn ông vác 1 cục 💩 khổng lồ.
Cục 💩 chính là hình ảnh cơ bản của mọi ý tưởng hay trong xã hội .
Và ý tưởng hay đấy là ý tưởng có thể giải quyết 1 cục 💩 khổng lồ của xã hội, và người ta trả tiền cho bạn làm nó liên tục.
Và bạn có biết cách để nuốt 1 cục shit 💩 khổng lồ thế nào không?
Đấy là chia nhỏ nó ra, và chọn một cục vừa miếng để nuốt.
Đấy cũng chính là cách bạn cần scope và tìm đúng vấn đề cần giải quyết cho tập khách hàng bạn có thể giúp được.
Thế mới nói câu hỏi quan trọng nhất vẫn là?
Chúng ta muốn chọn vấn đề gì? (hay cục 💩 ta muốn nuốt là gì 😂😭)
Và 9 ô vuông của LMC nhằm giải quyết vấn đề của một người đàn ông vác đá 💩, được giải thích như hình dưới 👇.
- Hai tay anh ta phải gồng gánh việc kết nối giữa Người dùng và Vấn đề thông qua Giá Trị cần làm.
- Hai chân anh ta đứng vững được dựa trên Chi Phí và Doanh Thu
- Cơ bắp của mỗi tay anh ta là quá trình để chứng minh được với thị trường rằng anh có thể giải quyết được vấn đề đó hiệu quả, và người dùng yêu và trả phí cho giá trị mà anh mang lại liên tục
Và bài học 5 giây sẽ là:
Một ý tưởng kinh doanh hay bắt nguồn từ một miếng nhỏ của một vấn đề cực lớn mà bạn có thể giải quyết tốt đến mức người ta sẵn sàng trả tiền cho bạn.
Nếu bạn có ý tưởng, hãy điền nó vào LMC để xem chàng thanh niên của bạn có cảm giác nâng tạ được không nhé 😉.
Hãy chia sẻ nếu bạn cảm thấy bài viết có ích, cùng với subscribe mình để không bỏ lỡ các bài viết trên nhé
Các bạn cứ thoải mái điền nhé, đừng lo làm mình buồn nha 😉. Mọi feedback đều là những bài test thị trường giống như kiểm thử ý tưởng kinh doanh vậy.
P/S: Mình cũng rất vui là có một độc giả đã tìm lại một bài viết cũ của mình, để có thể bảo vệ sếp mèo cưng của bạn trước những áp lực đòi hỏi của người thân. Cảm giác tuyệt vời khi câu chuyện của mình có ích cho người khác.
Đây là link bài viết đó cho những ai muốn đọc và cần giúp nhé. Chúc mọi người wrap up những ngày cuối của tuần làm việc thật chất lượng, và có một cuối tuần thật vui vẻ. Chào thân ái và hẹn gặp lại các bạn trong bài viết lần sau!
Bài viết thuộc thử thách Viết Đều và Hay của Writing On The Net Alumni.
#wotn #vietdeuvahay
Cái mô hình này, em nhớ e đã từng đọc/học thời đại học nhưng rồi em không học thương mại nữa nên là xem như bỏ qua luôn. Gần đây em đang join Học các học của MỞ và mấy bài trước cũng có một bài mà từ đó tìm ra cách học với từng loại kiến thức, nó cũng xoay quanh vấn đề - con người - giải pháp. Vì xưa nhìn mấy cái ô vuông phức tạp quá e bỏ cuộc sớm :)) , xong giờ thấy cũng ko đến nỗi. Thank a Quang vì bài này ạ, dễ hiểu hơn quyển nào đó hồi xưa e đọc mà e còn quên luôn hình dạng rồi .-.
Bài này để đọc cũng phải vận 150% công lực í ạ hihi, nhưng e nghĩ là xứng đáng với đầu tư của tác giả (và chắc phải đọc mấy lần trc khi vận dụng được).